Is de gemeente altijd verplicht te handhaven?
Hebt u het vermoeden dat voorschriften van de gemeente niet worden nageleefd? Dan kunt u als belanghebbende verzoeken handhavend op te treden. Het verzoek moet u richten aan het bevoegde bestuursorgaan. Dit is vaak het college van een gemeente. Het college is in beginsel verplicht tot handhavend optreden. Dit houdt in dat het college moet zorgen voor de naleving van de geldende regels en voorschriften door bedrijven en burgers. Soms wijkt het college echter van deze verplichting af, omdat het van oordeel is dat handhaving onevenredig is. Zo ook in een zaak van het college van de gemeente Leudal die dit jaar aan de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State (hierna: ‘de Afdeling’) is voorgelegd. Nadat we eerst wat meer hebben uitgelegd over handhaving in zijn algemeen, lichten we deze zaak nader toe.
Handhaving in het algemeen
Het bestuursrecht kent zijn eigen handhavingsmiddelen. In tegenstelling tot het strafrecht gaat het bij het bestuursrecht om het ongedaan maken van een overtreding. Gaat het binnen het bestuursrecht dan niet om het ‘uitdelen van straf’, zoals dat binnen het strafrecht het geval is? Soms wel. Daarom beschikt het bestuursrecht over twee typen sancties: herstelsancties en punitieve (bestraffende) sancties.
Bij punitieve sancties moet worden gedacht aan de bestuurlijke boete en de intrekking van een vergunning. Deze sancties blijven hier verder buiten beschouwing.
Bij herstelsancties moet worden gedacht aan de last onder bestuursdwang en de last onder dwangsom. Bij de last onder bestuursdwang treedt het bestuursorgaan feitelijk zelf op tegen de overtreding. De overtreder heeft zijn kans gehad om dit zelf te doen, maar hij heeft dit niet / niet volledig gedaan binnen de daarvoor gestelde termijn. Bij een last onder dwangsom wordt de overtreder verplicht iets te doen onder dreiging van een dwangsom. Deze dwangsom moet de overtreder stimuleren de overtreding zelf tijdig te beëindigen danwel herhaling daarvan te voorkomen.
Wanneer wordt geconstateerd dat sprake is van een overtreding, dan is het bestuursorgaan verplicht daartegen handhavend op te treden. Dit is vaste rechtspraak. Hierop bestaan twee uitzonderingen: a. de overtreding kan worden gelegaliseerd en b. er is sprake van bijzondere omstandigheden waardoor het noodzakelijk en gerechtvaardigd kan zijn om van handhaving af te zien. Dit is bijvoorbeeld het geval als het handhavend optreden in geen verhouding staat tot de financiële, maatschappelijke of bestuurlijke schade die ten gevolge van de handhaving is ontstaan. De met het handhavend optreden te beschermen belangen zijn dan niet evenredig aan de belangen van de overtreder. Het bestuursorgaan is verplicht alle verzoeken om handhaving te onderzoeken op deze uitzonderingen op de plicht om handhavend te moeten optreden.
Weigering handhavend optreden (201208782/1/A1)
Op 24 juli 2013 heeft de Afdeling een uitspraak gewezen in een zaak die binnen de gemeente Leudal speelde. Wat was hier aan de hand? In deze zaak zag het college tijdelijk af van handhavend optreden tegen het in strijd met de bestemming bewonen van een bedrijfswoning als burgerwoning. Dit onderdeel van de uitspraak blijft hierna verder buiten beschouwing. Daarnaast zag het college af van handhavend optreden tegen de afwijkingen van de bouwvergunning.
In deze procedure stond vast dat het college bevoegd was om handhavend op te treden. De woning met bedrijfsruimte week namelijk op twee punten af van de bouwvergunning: de lengte van het bedrijfsgebouw en de afstand van de voorgevel van de woning tot de rand van de weg.
Het college weigerde tegen deze twee afwijkingen handhavend op te treden. Naar zijn oordeel stond handhavend optreden namelijk niet in verhouding tot de daarmee te dienen belangen. De afwijkingen waren met het blote oog in het vrije veld nauwelijks waarneembaar. Verder was niet gebleken dat de belangen van de verzoeker om handhaving of derden door de afwijkingen van de bouwvergunning werden geschaad. De woning en bedrijfsruimte waren geruime tijd geleden gebouwd. Op de door de medewerker van bouw- en woningtoezicht destijds opgestelde en bij bouw gebruikte uitzettekening was een onjuiste afstand van de voorgevel tot het hart van de weg ingetekend. En tot slot zou handhavend optreden zeer ingrijpende gevolgen hebben voor de overtreder. Om de woning in overeenstemming met de bouwvergunning te brengen, zou deze namelijk in zijn geheel verplaatst moeten worden. Dit alles samenvattende kon het college niet anders dan concluderen dat in dit geval handhavend optreden zodanig onevenredig zou zijn dat het niet anders kon dan daarvan afzien. De Afdeling deelde dit oordeel van het college en stelde de verzoeker om handhavend optreden in het ongelijk.
Recent geplaatst in de kennisbank
Geen toevoeging
Denkt u in aanmerking te komen voor gefinancierde rechtsbijstand (toevoeging) of denkt u daar recht op te hebben, dan verwijzen wij u graag door naar Het Juridisch Loket. Wij zijn namelijk niet aangesloten bij de raad van rechtsbijstand als kantoor dat deze toevoegingen mag doen.